- Γράφει η Ιωάννα Κιούση, κοινωνική λειτουργός με Master of Special Education στο Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής Ψυχοκοινωνικής Υγείας «Σχεδία».
Η περίοδος των πανελλήνιων εξετάσεων αποτελεί μια πρόκληση για όλους. Είναι μια ευκαιρία για τους μαθητές να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους και για τους γονείς να διδάξουν, μέσα από τη στάση τους, μια πιο αποτελεσματική αντίδραση απέναντι στην αγωνία των παιδιών τους. Για αρκετά παιδιά οι εξετάσεις αυτές σηματοδοτούν και ενισχύουν έντονο άγχος. Βεβαίως το άγχος μέχρι ενός σημείου είναι και δημιουργικό, παραγωγικό, μας κινητοποιεί. Όταν όμως ξεπερνά τα όρια του φυσιολογικού, συνοδεύεται από αρνητικά συναισθήματα και καταστάσεις.
Οι μαθητές-τριες που εμφανίζουν έντονο και μη διαχειρίσιμο άγχος, φοβούνται ότι κινδυνεύουν από μία πιθανή αποτυχία. Βλέπουν την αποτυχία ως κάτι ιδιαίτερα απειλητικό, το οποίο θα έχει σοβαρές συνέπειες στη ζωή τους. Συνήθως πίσω από το άγχος των εφήβων κρύβονται σκέψεις όπως «δεν πρέπει να αποτύχω», «αν αποτύχω, θα είμαι ένας αποτυχημένος κι η ζωή μου θα καταστραφεί», «δε θα τα καταφέρω», «δε θυμάμαι τίποτα» κοκ. Τέτοιου είδους σκέψεις δημιουργούν αρνητικές επιπτώσεις (που μπορεί να αποτελούν και προειδοποιητικά σημάδια για τους γονείς ή και για τα παιδιά), όπως δυσκολία συγκέντρωσης, δυσκολία να διαβάσουν, να μάθουν συγκεκριμένη ύλη και να τη θυμηθούν, αναφέρουν συνεχώς βαθμούς και επίδοση, ευερεθιστότητα, επιθετικότητα, θυμό και κλάματα, μειωμένη όρεξη για φαγητό ή φουσκώματα, δυσκολία στον ύπνο (εφιάλτες), ταχυκαρδία, ζάλη, τάση λιποθυμίας, βάρος στο στήθος και πονοκέφαλο, – ανησυχία, νευρικότητα και άγχος για διάφορα πράγματα, καθώς και τάσεις φυγής.
Τα καλά νέα είναι πως μπορεί να μειωθεί το άγχος! Σημαντικό στοιχείο είναι να αλλάξει το παιδί τρόπο σκέψης όσον αφορά τις εξετάσεις. Για να γίνει κάτι τέτοιο, χρειάζεται να αλλάξει και ο τρόπος σκέψης των ίδιων των γονιών. Οι εξετάσεις δεν είναι το μόνο εισιτήριο για επαγγελματική αποκατάσταση αλλά ούτε και μοναδικός τρόπος επιβεβαίωσης των ικανοτήτων του παιδιού τους.
Παρακάτω δίνονται μερικές προτάσεις, που θα βοηθήσουν στη θετική ψυχολογία και στη διαχείριση του άγχους όλης της οικογένειας λίγο πριν τις εξετάσεις.
Προτάσεις για τους μαθητές
– Οργανώστε όσο μπορείτε καλύτερα την ύλη για διάβασμα, τηρώντας με ακρίβεια τα χρονοδιαγράμματα που θέτετε.
– Κρατάτε σημειώσεις και επισημαίνετε με διαφορετικά στυλό/μαρκαδόρους – βασικά ή δύσκολα σημεία ώστε στην επανάληψη να τα βρίσκετε εύκολα.
– Κάνετε επαναλήψεις μόνοι ή μαζί με φίλους για να λύσετε απορίες και να φρεσκάρετε τις γνώσεις σας.
– Αποφεύγετε να διαβάζετε με εξαντλητικούς ρυθμούς κατά τη διάρκεια των εξετάσεων και να μένετε ξύπνιοι μέχρι αργά – το βασικό διάβασμα έχει προηγηθεί και τώρα απλά κάνετε επαναλήψεις.
– Διαβάστε αυτά που σας δυσκολεύουν λίγο πριν τις εξετάσεις και μην κουράζεστε με αυτά που ήδη ξέρετε καλά.
– Αποφύγετε να συζητάτε λίγο πριν τις εξετάσεις τι γνωρίζετε και τι δε γνωρίζετε – γιατί ενδεχομένως τέτοιου είδους συζητήσεις να σας αγχώσουν και να σας μπλοκάρουν.
– Μην ξεχνάτε τα διαλείμματα κατά τη διάρκεια της μελέτης.
– Προτιμήστε να τρώτε υγιεινά, να κοιμάστε καλά, να ξεκουράζεστε και να ασκείστε (βόλτα με ποδήλατο, περίπατος).
– Σε περίπτωση άγχους και πανικού κατά τη διάρκεια των εξετάσεων σταματήστε τις αρνητικές σκέψεις (και κυριολεκτικά λέγοντας στον εαυτό σας σταμάτα ή stop) και αντικαταστήστε με θετικές, πάρτε βαθιές αναπνοές, σκεφτείτε κάποια όμορφη εικόνα (όπως διακοπές, αγαπημένο πρόσωπο) ή επαναλάβετε εσωτερικά ή και μπροστά στον καθρέφτη θετικές δηλώσεις που σας ανακουφίζουν όπως: «είμαι δυνατός-ή», «πιστεύω σε μένα», «μπορώ να τα καταφέρω» κτλ.
-Επιβραβεύετε καθημερινά τον εαυτό σας με μια μικρή βόλτα, το αγαπημένο σας φαγητό, ένα επεισόδιο από την αγαπημένη σας σειρά κτλ, ώστε ο εγκέφαλος σας να συνδέσει την επιτυχή μελέτη και απόδοση με ευχαρίστηση.
Προτάσεις για τους γονείς
– Προσπαθήστε να είστε όσο το δυνατό πιο ήρεμοι – αν εσείς είστε ήρεμοι, αυτό θα νιώθουν και τα παιδιά κοντά σας. Δημιουργήστε ένα περιβάλλον ηρεμίας στο σπίτι. Το παιδί θα μελετήσει, επικοινωνήσει και χαλαρώσει καλύτερα σε ένα ήρεμο περιβάλλον, ενώ ταυτόχρονα σε συνθήκες ηρεμίας θα ζητήσει ευκολότερα την βοήθεια σας, αν τη χρειαστεί.
-Αποφύγετε τη δημιουργία προσωπικών προβλημάτων και εντάσεων ή την επιβάρυνση του παιδιού με προβλήματα που αφορούν την καθημερινότητα σας. Όσο επιβαρυμένη και αν είναι η επαγγελματική ή κοινωνική σας ζωή, η περίοδος των εξετάσεων δεν είναι κατάλληλη για επιβάρυνση του παιδιού με αυτά τα θέματα.
– Χρησιμοποιήστε και εσείς τις τεχνικές των αναπνοών, των θετικών δηλώσεων, των θετικών σκέψεων και επιβραβεύσεων για να σας βοηθούν να αποφορτίζεστε.
– Εκτονωθείτε με κάποιο τρόπο, όπως γυμναστική, περίπατο, συνάντηση με φίλους.
– Μην πιέζετε το παιδί να διαβάσει ή του το υπενθυμίζετε σε κάθε περίπτωση που το βλέπετε να κάθεται (και να μη διαβάζει), ξέρει το ίδιο τους ρυθμούς του. Αν νιώσει πίεση από εσάς, μπορεί να κάνει και ακριβώς το αντίθετο, να διαβάζει ελάχιστα,
– Μη φροντίζετε το παιδί περισσότερο από όσο χρειάζεται, δεν είναι άρρωστο απλά εξετάσεις δίνει. Σταθείτε διακριτικά κοντά του και, όταν θελήσει κάτι, θα το ζητήσει.
– Αυτό που έχει ανάγκη το παιδί σε αυτή τη φάση είναι να είστε εκεί και να το ακούσετε, να μοιραστεί μαζί σας τις ανησυχίες και τους φόβους του.
– Φροντίστε τη διατροφή και τον τρόπο ζωής του παιδιού. Να θυμάστε ότι μια καλή διατροφή έχει θετικά αποτελέσματα στη διάθεση, τη συγκέντρωση και την παραγωγικότητα. Υποστηρίξτε το στην καθημερινή του ρουτίνα.
– Αποφύγετε τη συχνή επανάληψη ερωτήσεων αναφορικά με την πρόοδο της μελέτης του παιδιού, το πόσο δύσκολο είναι το μάθημα ή το ποσοστό επανάληψης της ύλης. Προσπαθήστε να μην οδηγείτε κάθε συζήτηση στο θέμα των εξετάσεων, διότι η συνεχής αναφορά σε αυτές λειτουργεί πολλαπλασιαστικά για το άγχος των μαθητών. Αντίθετα, προτείνεται να περιμένετε η συγκεκριμένη συζήτηση να ξεκινήσει από το παιδί σας. Ιδανικά αποφύγετε τις σχετικές συζητήσεις, αργά το απόγευμα ή το βράδυ.
– Σε περίπτωση που δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε αυτή την κατάσταση μια επίσκεψη σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική τόσο για εσάς όσο και για το παιδί.
