- Γράφει η Ανδρομάχη Μπούνα- Βάιλα, Διδάκτωρ Κοινωνιολόγος, Μέλος της Επιστημονικής Ομάδας του Κέντρου Πρόληψης «Σχεδία» Ιωαννίνων
Το ζήτημα της ανθρώπινης βίας και συγκεκριμένα το θέμα της βία κατά των γυναικών, έχει απασχολήσει πολλές επιστήμες, όπως την Εγκληματολογία, την Ανθρωπολογία, την Κοινωνιολογία, την Ψυχολογία, προσπαθώντας να εξηγήσουν, ερμηνεύσουν το φαινόμενο.
Το ζήτημα αυτό είναι τεράστιο. Ένα ζήτημα, που απασχολεί πολλές επιστήμες, αποτελεί η οριοθέτηση των παραγόντων εγκληματογένεσης. Ένα δύσκολο ζήτημα μιας και είναι αδύνατο να απομονώσουμε τους παράγοντες. που οδηγούν σε μία παραβατική συμπεριφορά, γιατί ορισμένοι από αυτούς συνυπάρχουν και συλλειτουργούν.
Η βία κατά των γυναικών εμφανίζεται και «νομιμοποιείται» σε όλες σχεδόν τις χώρες (ανεξάρτητα από το πολιτισμικό πλαίσιο, την κοινωνική τάξη, το επίπεδο εκπαίδευσης, το εισόδημα, την εθνικότητα και την ηλικία), η δεδομένη συμπεριφορά «συγχωρείται» με τη σιωπή από την πλευρά των γυναικών που υφίστανται τη βία και με τη στάση ανοχής που επιδεικνύει πολλές φορές η πολιτεία και οι μηχανισμοί τυπικής και άτυπης κοινωνικής αντίδρασης. Σε επαγγελματίες υγείας, κοινωνικών υπηρεσιών, δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες σε μεγάλο βαθμό, αναπαράγουν τις ίδιες κοινωνικές και πολιτιστικές αξίες, που είναι κυρίαρχες στην κοινωνία και διαμορφώνουν τη στάση τους απέναντι σε θέματα έμφυλης βίας, σύμφωνα με αυτές, όπως το ίδιο και οι υπόλοιποι πολίτες/ παρατηρητές. Οι πολίτες, ανεξάρτητα από το μορφωτικό τους επίπεδο και την κοινωνικο- οικονομική τους κατάσταση, στην πλειονότητά τους ευαισθητοποιούνται σε ένα ζήτημα, όταν το ζήτημα αυτό πιστεύουν ότι τους αφορά άμεσα.
Η βίαιη συμπεριφορά, ωστόσο, έχει συσχετιστεί με τον ανδρισμό. Η κοινωνική κατασκευή του ανδρισμού, η οποία πραγματώνεται μέσω του κοινωνικό- οικονομικού status, που το ανδρικό υποκείμενο αναπτύσσει, δημιουργεί παράλληλα και το «δικαίωμα» για την άσκηση δύναμης και ελέγχου εντός των έμφυλων σχέσεων. Ένας άνδρας γίνεται βίαιος σε μία γυναίκα, όταν ο ανδρισμός του θέτεται σε επιφυλακή. Μπορεί να μην αισθάνεται πως έχασε τον έλεγχο του εαυτού του, αντίθετα, μπορεί να αισθάνεται πως έχασε τον έλεγχο κάποιου, τον οποίο ο ίδιος είχε καθήκον να ελέγχει.
Γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι για τις γυναίκες που υπέστησαν βιασμό ή για εκείνες που ξυλοκοπήθηκαν από το σύντροφό τους, να καταθέσουν μήνυση, βέβαια οι μηνύσεις δεν αντανακλούν τον πραγματικό αριθμό των βιασμών που σημειώνονται. Χρειάζεται κουράγιο και δύναμη από τη γυναίκα που κακοποιήθηκε, για να ξεκινήσει όλη την αστυνομική και δικαστική διαδικασία, την εξαντλητική επανάληψη των κινήσεων της ταπείνωσης και της δοκιμασίας, τα χρόνιας αναμονής και τη δημόσια εκδίκαση της υπόθεσης.
Οι σχέσεις εξουσίας μεταξύ των δύο φύλων επεκτείνονται με βάση ένα μοντέλο, που βασίζεται στον πλήρη έλεγχο του γυναικείου σώματος, το οποίο θεωρείται ιδιοκτησία και, κατά συνέπεια, περιουσιακό στοιχείο των ανδρών μελών της οικογένειας. Ή σύνδεση της αρρενωπότητας με την ενέργεια και τη δύναμη και της θηλυκότητας με την παθητικότητα και την υποταγή έχει δημιουργήσει μια ευρέως αποδεκτή αντίληψη της σεξουαλικότητας στην οποία ο άνδρας αναμένεται να είναι το ενεργητικό και η γυναίκα το παθητικό υποκείμενο, δηλαδή ο άνδρας να προσπαθήσει να δελεάσει και παρασύρει και η γυναίκα να παρασυρθεί.
Όσα περισσότερα άτομα κοινωνικοποιούνται σε αυτό το πλαίσιο αναφοράς, τόσο περισσότερο μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τη γυναίκα με βάση τις παραπάνω αρχές. Το βασικό ερώτημα αποτελεί κατά πόσο ένα ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο μπορεί να αποτελέσει ικανό ανάχωμα χωρίς να υπάρχει ταυτόχρονη ενίσχυση των δράσεων ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης της κοινωνίας σε σχέση με τα έμφυλα στερεότυπα. Οι επιφανειακές συμβουλές και τα συνθήματα όπως «Μίλα», λειτουργούν θετικά μονάχα σε μία έτοιμη εκπαιδευμένη κοινωνία, που αναγνωρίζει τη βία και φτάνει στο σημείο να πει «Μίλησα», και έπειτα όμως αναδύεται το πρόβλημα διαχείρισης της βίας που σε κάνει να αναρωτιέσαι και «Μετά τι;»…
Η Ανδρομάχη Μπούνα- Βάιλα σπούδασε Κοινωνική Ανθρωπολογία και Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου και διδακτορικού διπλώματος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
