- Γράφει η Ερασμία Φείδη, ψυχοπαιδαγωγός – ECP συστημική ψυχοθεραπεύτρια MSc Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Παιδοψυχιατρικής, στέλεχος πρόληψης Κέντρου Πρόληψης «Σχεδία»
Κάθε φορά που αποκαλύπτεται ένα περιστατικό παιδικής πορνογραφίας, προκαλείται ιδιαίτερη κοινωνική αντίδραση για τη συγκεκριμένη αυτή μορφή εγκληματικότητας, που έχει σχέση με την παιδική ηλικία, την παιδική αγνότητα, την παιδική αδυναμία αντίστασης και εν γένει την ανηλικότητα που έχουμε υποχρέωση να προστατεύσουμε.
Ας δούμε πρώτα τι είναι η παιδική πορνογραφία. Η παιδική πορνογραφία ορίζεται διαφορετικά από τη νομοθεσία της κάθε χώρας. Ο κοινός παρανομαστής είναι οι αναπαραστάσεις ανηλίκων, που συμμετέχουν σε σεξουαλικές πράξεις ή οι καταστάσεις που υποδηλώνουν σεξουαλικές δραστηριότητες. Μερικές φορές ο ορισμός περιλαμβάνει εικόνες, που έχουν υποστεί επεξεργασία από ηλεκτρονικό υπολογιστή ή και καρτούν.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Διαδικτυακά Εγκλήματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, η παιδική πορνογραφία έχει τις εξής μορφές:
- Ένας ανήλικος που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα.
- Ένα άτομο που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα προσποιούμενο ότι είναι ανήλικο.
- Ρεαλιστικές εικόνες που αναπαριστούν έναν ανήλικο να συμμετέχει σε σεξουαλικές δραστηριότητες.
Τα αδικήματα που περιλαμβάνει η παιδική πορνογραφία, αφορούν την «προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας», την «αποπλάνηση παιδιών», την «κατάχρηση ανηλίκων σε ασέλγεια», την «πορνογραφία ανηλίκων», την «προσέλκυση παιδιών για γενετήσιους λόγους», τις «πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων» και την «ασέλγεια με ανήλικο έναντι αμοιβής».
Στην παιδική πορνογραφία εμπλέκονται κυκλώματα παιδοφιλίας, που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να συλλέξουν και να διανείμουν πορνογραφικό υλικό για δική τους ικανοποίηση. Επίσης ανταλλάσσουν εμπειρίες και γνώσεις μεταξύ τους, για να σχεδιάζουν ανενόχλητα τις εγκληματικές τους ενέργειες εις βάρος παιδιών χωρίς να εντοπιστούν από τις διωκτικές αρχές. Τα δίκτυα αυτά, μάλιστα, χρησιμοποιούν εξελιγμένες τεχνολογίες τηλεπικοινωνιών, κάνοντας χρήση κρυπτογράφησης και κωδικών ονομασιών, γι’ αυτό και η ανακάλυψή τους από τις αρχές είναι δύσκολο έργο.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός παιδόφιλου και πώς αυτός μπορεί να εντοπίσει και να προσελκύσει παιδιά, με σκοπό να τα κακοποιήσει στον πραγματικό κόσμο ή να χρησιμοποιήσει τις φωτογραφίες τους με παράνομο τρόπο στο διαδίκτυο; Στα γενικά του χαρακτηριστικά ο παιδόφιλος είναι συνήθως άντρας μέσης ηλικίας (30 ετών και άνω), με λίγους φίλους της ηλικίας του και συχνάζει σε χώρους με παιδιά (παιδικές χαρές, internet café, αθλητικά κέντρα κ.α). Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, εργάζεται με παιδιά και δεν αποκλείεται να είναι άτομο «υπεράνω υποψίας» (ίσως γνωστό μέλος της εκάστοτε κοινωνίας, πρόσωπο από το οικείο περιβάλλον του παιδιού). Χρησιμοποιεί συχνά τα ηλεκτρονικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να μπορεί να έχει πρόσβαση σε παιδιά και, ενίοτε προσποιούμενος τον έφηβο, μπορεί να συζητά και να παίζει μαζί τους στο Διαδίκτυο. Δείχνει ιδιαίτερη υπομονή προκειμένου να κερδίσει την εμπιστοσύνη των παιδιών και να αποκτήσει φιλική σχέση μαζί τους, προκειμένου να αποσπάσει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για τον τόπο διαμονής τους, τα ενδιαφέροντα, τα χόμπι τους και τις σεξουαλικές τους εμπειρίες. Σιγά σιγά ο παιδόφιλος στέλνει στα υποψήφια θύματα φωτογραφίες παιδικής πορνογραφίας αλλά και πορνογραφίας ενηλίκων για να δώσει την αίσθηση ότι αυτό είναι φυσιολογικό και αποδεκτό, και να υπονομεύσει την απροθυμία των παιδιών στο να λάβουν μέρος σε σεξουαλική επαφή. Με αυτή την τακτική επιτυγχάνει, επίσης, να αποτρέψει τα θύματά του από το να ζητήσουν βοήθεια από τους γονείς τους, αφού οι ενοχές των παιδιών αλλά και οι απειλές και οι εκβιασμοί του παιδόφιλου για αποκάλυψη των «ένοχων μυστικών» τα εγκλωβίζουν στον «νόμο της σιωπής».
Γι’ αυτό τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Προστασία των Παιδιών κατά της Σεξουαλικής Εκμετάλλευσης και Κακοποίησης: άρθρο 20 (Αδικήματα που αφορούν την παιδική πορνογραφία), 21 (Αδικήματα που αφορούν τη συμμετοχή ενός παιδιού σε πορνογραφικές παραστάσεις) και 23 (Άγρα παιδιών για γενετήσιους λόγους) όσο και σε εθνικό επίπεδο (διάταξη του άρθρου 348 Α του Ποινικού Κώδικα) ορίζονται όλα εκείνα τα μέτρα που πρέπει κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης να λάβει για την προστασία κατά της παιδικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης, της διακίνησης παιδικής πορνογραφίας και παιδοφιλίας, και διώκεται ως έγκλημα η πορνογραφία, προκειμένου να προστατευτούν οι ανήλικοι χρήστες του διαδικτύου, ιδίως κατά εκείνων των εγκλημάτων που θίγουν τη γενετήσια αξιοπρέπειά τους.
Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά από τέτοιους κινδύνους τόσο στον πραγματικό κόσμο όσο και στο διαδίκτυο;
- Η καλή επικοινωνία με το παιδί είναι πρωταρχικής σημασίας. Μέσα σε μια σχέση αμεσότητας, γνησιότητας και συναισθηματικής ζεστασιάς, οι γονείς μπορεί να είναι διαθέσιμοι να ακούσουν τις ανάγκες ή τις ανησυχίες του παιδιού, να μοιραστούν τον ενθουσιασμό αλλά και τον φόβο του, χωρίς επίκριση, απειλή ή απόρριψη. Αυτό προϋποθέτει εξωστρέφεια, ειλικρίνεια, ευθύτητα, αποφασιστικότητα και ατμόσφαιρα ενδιαφέροντος και αποδοχής.
- Σεβόμαστε τις ανάγκες των παιδιών για επικοινωνία και ψυχαγωγία και συνδιαμορφώνουμε τους κανόνες χρήσης του διαδικτύου, με κριτήριο την ασφάλεια, τον σεβασμό στην ιδιωτικότητα και τη διαφορετικότητα.
- Ενημερώνουμε τα παιδιά για τους κινδύνους που μπορεί να συναντήσουν στην καθημερινή τους ζωή, τόσο στον πραγματικό κόσμο όσο και στο διαδίκτυο με απλό και κατανοητό τρόπο. Φροντίζουμε να χρησιμοποιούμε κατάλληλο λεξιλόγιο ανάλογο με την ηλικία τους.
- Ας μάθουμε στα μικρότερα παιδιά τον Κανόνα των Εσωρούχων: κανείς δεν μπορεί να αγγίξει ή να χαϊδέψει το παιδί στα σημεία του σώματός του, που συνήθως καλύπτονται από τα εσώρουχά τους. Και ούτε τα παιδιά επιτρέπεται να αγγίξουν το σώμα άλλων σε αυτά τα σημεία. Ο κανόνας είναι επίσης χρήσιμος, γιατί βοηθάει να εξηγήσουμε στα παιδιά ότι το σώμα τους τούς ανήκει, ότι υπάρχουν καλά και κακά μυστικά και ότι υπάρχει καλό αλλά και κακό χάδι ή άγγιγμα.
- Ακούμε τους προβληματισμούς, τις απορίες αλλά και τη διαφορετική τους άποψη, προσπαθώντας να δούμε και το συναίσθημα που υπάρχει πίσω από αυτά χωρίς να βιαζόμαστε να απαντήσουμε ή να συμβουλεύσουμε.
- Φροντίζουμε να μαθαίνουμε για τους φίλους, τους ενήλικους με τους οποίους συναναστρέφονται, το καθημερινό τους πρόγραμμα και παρατηρούμε οποιεσδήποτε αλλαγές στη συμπεριφορά και τη διάθεσή τους, ώστε να μπορούμε να συζητήσουμε μαζί τους για οτιδήποτε τα απασχολεί.
- Είμαστε έτοιμοι να σταθούμε δίπλα στα παιδιά σε δύσκολες καταστάσεις, όχι με σκοπό την τιμωρία αλλά την προστασία και την ασφάλειά τους.
- Ας προσέχουμε και τη δική μας διαδικτυακή συμπεριφορά: αποφεύγουμε να δημοσιεύουμε προσωπικές μας φωτογραφίες ή της οικογένειάς μας ή να δίνουμε στοιχεία που αφορούν προσωπικά δεδομένα, διδάσκοντας με την υπεύθυνη στάση μας τη σωστή χρήση του διαδικτύου.
- Απευθυνόμαστε στις κατάλληλες υπηρεσίες αν εντοπίσουμε παράνομο ή προσβλητικό υλικό στο διαδίκτυο, εκπαιδεύοντας παράλληλα τα παιδιά μας προς αυτή την κατεύθυνση.
Χρήσιμες διευθύνσεις:
- Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Αττικής 11188.
- Γραμμή Βοηθείας 800 11 800 15 / help@saferinternet.gr «ΥποΣΤΗΡΙΖΩ» του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου.
- Γραμμή καταγγελιών παράνομου περιεχομένου ή παράνομης συμπεριφοράς καθώς και για αναφορά ψεύτικου προφίλ ή κλοπής κωδικών στο Fb https://www.safeline.gr/.
- Γραμμή Βοηθείας Help-line 210 6007686 (απευθύνεται σε παιδιά, εφήβους και τις οικογένειές τους, παρέχοντας υποστήριξη και συμβουλές για θέματα που σχετίζονται με τη χρήση του διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών (παρενόχληση, εξάρτηση, επιβλαβές περιεχόμενο, παιδοφιλία κ.λπ.).
Πηγές και Χρήσιμοι (Διαδικτυακοί) Σύνδεσμοι
- http://www.safeline.gr/
- www.saferinternet.gr
- https://saferinternet4kids.gr/
- https://www.astynomia.gr/elliniki-astynomia/eidikes-ypiresies/diefthynsi-dioxis-ilektronikou-egklimatos/
- https://www.cyberkid.gov.gr/
- http://iep.edu.gr/
Η Ερασμία Φείδη έχει σπουδάσει Ψυχολογία και Παιδαγωγική στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και είναι κάτοχος MSc στην Κοινωνική Ψυχιατρική και Παιδοψυχιατρική. Εργάζεται στο Κέντρο Πρόληψης «Σχεδία» από το 1994.
